Jan Straatman, een mooie man is heengegaan

Jan Straatman leerde ik kennen toen ik actief was van het Bossche COC. Als voorzitter zag ik hoe zijn buddywerk voor mensen met hiv/aids tot landelijke standaard verheven werd. En later maakte zijn betrokkenheid met het hospice in Thailand, waar mensen met aids tot aan de dood verzorgd werden – diepe indruk. Jan overleed vrijdag 5 oktober jongstleden op 87-jarige leeftijd.

*gecorrigeerd & aangevuld d.d. 9 oktober, met dank aan Jan van Velthoven

Ik loop hopeloos achter met bloggen, dat ligt deels aan de voorziene energiedip na Rotterdam Pride (dat verslag houdt u tegoed) en deels aan het nieuws dat zich de afgelopen week ophoopte. Nu eerst wat eerst moet: in warme herinnering aan een mooi mens:

Jan Straatman, een mooie man is heengegaan

Het is eigenlijk niet zo heel moeilijk om te omschrijven hoe ik Jan kende: warm, ondeugend, vol levenslust, betrokken, idealist. Toen Jan zich bij het COC meldde was hij al in de zestig 57 jaar oud*, net uit de kast en vastbesloten om er alles van te maken. En dat heeft hij gedaan, vol passie. De aids-crisis was nog niet uitgewoed. Nog altijd gingen mensen dood aan de gevolgen van aids. Het buddywerk toonde de kracht van de lhbt-beweging in die tijd. Zo heeft jan zich hard gemaakt om vanuit het COC in Den Bosch het buddywerk uit de grond te stampen.

En met succes, want bij het Landelijk Aids Homo-overleg en bij de regionale aids-overleggen groeide de reputatie van het Bossche buddynetwerk. Het was de standaard voor vele andere steden, tot in Vlaanderen aan toe. Jan schepte er een eer in om de buddywerkgroep tot heel lang nog onder de COC-paraplu te houden. Op een gegeven moment liepen de aanvragen terug, de levenskwaliteit van mensen met hiv nam zienderogen toe. Het buddywerk werd breder getrokken naar andere patiëntengroepen.

AidsCare & Thailand

Halverwege de jaren negentig las Jan een artikel over een aids-hospice in Lopburi, Thailand. In 1997 lazen we in BoschRoze voor het eerst een verslag over zijn reis naar de Boeddhistische tempel. Het hospice werd er gerund door monniken. Jan was gegrepen door de ervaringen en de verhalen in Lopburi en besloot er vrijwilligerswerk te gaan doen. Hoe gaan die dingen, ik weet er alles van, je wordt enthousiast. En als Jan enthousiast was dan werden anderen dat ook. En al snel werd er geld opgehaald voor het project in Thailand. Dit resulteerde in de oprichting van Stichting AidsCare.

Hier kruisten wederom onze wegen. Met een aantal drag queens & kings organiseerden we een maandelijkse show in het zaaltje Bossche COC-pand. Elke maand nieuwe sketches en liedjes in een afgeladen zaaltje. In december 2005 organiseerden we een benefietavond Stichting AidsCare onder de naam KunstCare. Samen met bevriende kunstenaars zamelden we kunstwerken in die tijdens een veiling werden verkocht. Er was een bingo, op maat gesneden liedjes en een interview met Jan. Aan het einde van de avond mocht ik hem een cheque overhandigen ter waarde van €5.075,-. En dat in 2005.

AidsCare

Zoals in Cambodja, zo is het ook in Thailand: ondanks de beschikbare hiv-remmers sterven er nog altijd mensen aan de gevolgen van aids. Thailand is nota bene een producent van generieke (merkloze) medicijnen. Jan’s levenswerk is voortgezet door de stichting, waarvan hij zelf inmiddels erevoorzitter was. Toen Jan door gezondheidsproblemen aan een rolstoel was gekluisterd gingen er al andere vrijwilligers naar Lobpuri om zijn werk voort te zetten. Huub Beckers is er één van.

Twee weken geleden ging een bestuursdelegatie op bezoek bij Jan om het voornemen te bespreken om Stichting AidsCare op te heffen: ‘Ons werk zit erop‘. Niet lang daarna kreeg ik het bericht dat onze Stichting bedacht werd met een donatie uit het resterende vermogen. En vrijdag overleed Jan. De cirkel is rond. Waar hij ook mag zijn, hij heeft zijn karma-sporen verdiend.

Ik sluit af met een gedicht van Hans Kolper over Jan:

SCHEEFGEZAKT

In de lantaarns
op mijn balkon
zijn de kaarsen
scheefgezakt
door de zomerhitte –

een koddig gezicht
maar ze branden nog
er zit nog leven in
en licht –

het doet me denken
aan de Latijnse spreuk
van de Benedictijnen
terar dum prosim –

ik moge verteren
als ik maar nuttig ben
ik brand op
om licht te geven –

het zijn ook niet
de minste mensen
die zich opofferen
voor een ander
of voor velen –

die oud geworden
door het leven getekend
door de hitte
van hun dadendrang
scheefgezakt
in een rolstoel
nog altijd begaan zijn
met anderen –

mensenmensen
die onophoudelijk
blijven stralen –

als de scheve kaarsen
in mijn lantaarns
die tot het allerlaatst
licht en warmte geven.

(voor J.D. S.)

Hans Kolper

Jan’s COC-carrière

Voorzitter van COC Noordoost Brabant, Jan van Velthoven stuurde me de aanvraag voor de Koninklijke Onderscheiding die Jan ook daadwerkelijk ontving, waaruit ik mag citeren. Hieronder alle activiteiten die Jan ontplooide sinds hij zich op 57-jarige leeftijd aansloot bij het COC:

27 maart 1987:

Jan Straatman treedt toe tot het kader van het N.V.I.H./COC afdeling Den Bosch. Vanaf dat moment is Jan Straatman tot de huidige dag ononderbroken lid van het COC-kader.

Jan richt zich vanaf dit moment op twee belangrijke speerpunten:

• Kerk en homofilie (met als doel bij te dragen aan een betere relatie en onderling begrip tussen de kerken en homoseksuelen). Als gelovig mens gaat Jan dit zeer aan het hart.
• Aidszorg. Eind jaren tachtig komen de eerste berichten dat ook in Noord-Brabant mensen lijden aan de ziekte Aids. Deze mensen vallen in de gewone (thuis)zorg vaak buiten de boot en daarvoor richt Jan Straatman samen met o.a. Jan Bettgens het Bossche Buddyproject op.

14 september 1987

Jan Straatman volgt samen met zes andere COC-vrijwilligers en GGD-ers een opleiding tot buddy.

22 september 1987:

Jan richt samen met Jan v/d Laar de werkgroep Geloof & Religie op, later hernoemd tot Kerk en Homoseksualiteit

25 november 1987:

Het Bossche Buddyproject wordt zelfstandig

1987-1990

• De buddyzorgtak wordt uitgebreid met een aidspreventie-tak. De COC Aidswerkgroep is hiermee een feit. De coördinator van de werkgroep is voorlopig Cor van Dalen. Jan Straatman houdt zich in die periode samen met Jan Bettgens bezig met de opleiding van buddy’s.
• De eerste aids-patiënten in de regio ’s-Hertogenbosch ontvangen buddyzorg. Die eerste jaren zijn voortdurend ca. 10 buddy’s ‘standby’ voor de opvang en begeleiding van aidspatiënten (maatjes genaamd).
• Jan Straatman ontvangt zelf geen vergoeding voor dit werk maar regelt wel een onkostenvergoeding voor de buddy’s. Het project is in de beginjaren volledig zelfvoorzienend. Voor donaties klopt Jan Straatman aan bij het Beraad van Kerken waarvan hij in 1989 een gift van f 1.500,- ontvangt.
• Jan streeft voortdurend naar aandacht voor de aids-problematiek bij de verschillende kerkgenootschappen.  Hiervoor legt hij verschillende contacten wat resulteert in de toetreding van Ds. Van Drie en later Ds. Van Tilburg van de Nederlands Hervormde Gemeente ’s-Hertogenbosch tot de Aidswerkgroep. Ook de Bossche San Salvator-parochie blijkt een bondgenoot in de strijd tegen aids.

• Er worden voortdurend voorlichtingen georganiseerd over de gevaren van aids aan homomannen

Periode 1990-1995

• Jan treedt toe tot de Nederlandse Buddyliga waar hij lid wordt van het Dagelijks Bestuur. In die hoedanigheid vertegenwoordigt hij de Nederlandse Buddy’s tijdens de negende wereldaidsconferentie die in juni 1993 in Berlijn wordt gehouden.
• In 1994 wordt ’s-Hertogenbosch genomineerd om de nationale activiteiten rondom wereldaidsdag te organiseren. Jan Straatman is samen met Monica Overmars (aidscoördinator bij de GGD) de drijvende kracht achter de organisatie hiervan.
• Jan wordt voorzitter van de Aidswerkgroep (met vertegenwoordigers van het COC, het beraad van kerken en de GGD).
• Jan streeft naar vergaande samenwerking tussen de diverse buddyprojecten in het zuiden van Nederland, hetgeen er toe leidt dat Jan Bettgens en hij in verschillende jaren alle Zuid-Nederlandse buddy’s opleiden en trainen. Een situatie die tot op heden van kracht is.
• Vanaf 21 april 1992 ontvangt het Buddyproject structurele financiële ondersteuning van de GGD-en van ’s-Hertogenbosch en Oss.

Periode 1995-2000

• Jan Straatman is in de periode 1994-1997 als coördinator aangesloten bij het buddyproject in Limburg. Dat betekent dat hij alle Limburgse buddy’s begeleidt en traint. Jan reist hiervoor wekelijks enkele dagen naar Zuid-Limburg.
• Op 1 december 1996 organiseert de stad ’s-Hertogenbosch samen met de aidswerkgroep de nationale wereldaidsdag. Een opsteker voor de stad.
• Naast de activiteiten voor de aidswerkgroep begeleidt Jan tientallen vrouwen en mannen die worstelen met hun homoseksualiteit. Dit gebeurt veelal op doorverwijzing door huisartsen, de GGD of het COC. Hierbij komt zijn opleiding tot psychotherapeut goed van pas.
• Jan Straatman is vanaf 1997 voorzitter van het werkgroepcoördinatoren-overleg en van 18 maart 1999 tot en met 8 december 1999 is hij tevens interim-voorzitter van het COC afdeling ’s-Hertogenbosch.
• In 1999 worden de buddyprojecten in Oss, Eindhoven en ’s-Hertogenbosch door Jan geleid.
• Medio 1997 legt Jan Straatman de eerste contacten met een project van de Boeddhistische monniken in Thailand. Het betreft een aidshospice in het plaatsje Lopburi. Sindsdien is Jan jaarlijks ca. drie maanden in Lopburi om te helpen met de verzorging van terminale aidspatienten. In de periode dat hij weer in Nederland is, houdt Jan zich bezig met fondsenwerving voor aidszorg in Thailand en heeft hiervoor de stichting Lopburi opgericht. Inmiddels heeft Jan al vele tienduizenden guldens ingezameld voor het aidshospice. Daarbij zet hij alle middelen in, hij verscheen hiervoor bijvoorbeeld op de lokale televisie en heeft verschillende interviews in de lokale media gegeven.
• Op 17 september 2000 organiseert de stichting Lopburi bijvoorbeeld een aids wandeltocht in ’s-Hertogenbosch waarbij de opbrengst ten goede komt aan het project. Dit om maar aan te geven dat de inzet van Jan Straatman tot op de huidige dag doorgaat.