Sovann: Homo, hiv+, ‘moet trouwen’

Sovann: in paniek want hiv-positief getest. Hij moest zich laten testen – want hoewel homo – ma had een meisje voor hem om mee te trouwen.

Ik noem hem hier Sovann, een kennis van me in Phnom Penh. Homo. In paniek want hij bleek recentelijk hiv-positief getest. De aanleiding voor de test bleek een andere dan hij aanvankelijk meldde: er was een meisje in het spel.

Dit is Sovann, 35 jaar oud. Of zo.

Hij zal nu een jaar of 35 zijn schat ik. Je weet het nooit zeker in Cambodja. Hij vertelde me toen we elkaar net kenden dat zijn ouders omwille van kinderbijslag een ambtenaar hadden omgekocht en de leeftijden van hem en zijn broertje naar beneden hadden laten bijstellen.

Zoals zoveel Cambodjaanse jongens is ook Sovann een charmeur. Altijd lachen, beetje toneel, drama soms. Maar een goeie jongen. In de kast, dat wel. De eerste keer dat we in Cambodja waren en hij ons na enig tegenstribbelen de weg naar de (toen nog) enige gay bar van Phnom Penh wees, ging hij zo ver mogelijk achterin zitten. Bang als hij was om vanaf de straat herkend te worden.

Ik zag hem elk jaar wel een keer, niet zo vaak als anderen in Cambodja. Wel hielden we contact via Facebook. De laatste keer dat ik hem zag stond hij onaangekondigd voor mijn neus terwijl ik aan mijn ontbijt zat in Rambutan. Af en toe kon hij behoorlijk dwingend overkomen, dan weer onvoorspelbaar. Je zou om minder in de war raken. In zijn spaarzame vrije tijd is hij homo. Buiten medeweten van de familie had hij een paar keer een relatie met een barang (een buitenlander).

Na jaren in loondienst in diverse resorts te hebben gekookt voor toeristen had hij eindelijk genoeg gespaard om een eettentje te openen. Ver buiten het centrum, voor lokaal publiek. Een prestatie van formaat. Ik ken niet veel mensen die vanuit eenzelfde positie zoiets voor elkaar kregen. Weliswaar stond het nog mijlenver af van zijn droom om een resort met kleine bungalows te beginnen, maar dit had hij had toch maar mooi voor elkaar.

Hiv-positieve lover

Eén van zijn buitenlandse lovers waarover hij in de loop der jaren sprak, was een hiv-positieve Amerikaan. Ik was altijd nogal terughoudend over mezelf omdat hij tamelijk paranoïde uit de hoek kon komen over dit onderwerp. En dus bleef ik er wel over in gesprek met hem, maar zonder ‘mijn eigen hiv’ naar voren te brengen. Angst voor te veel drama.

Onverwachts kwam dat drama toch en sindsdien ben ik zijn digitale levenslijn.

Twee weken geleden kreeg ik een berichtje van Sovann: hij had samen met zijn vriendje een hiv-test gedaan en beiden waren positief getest. Grote paniek. We spraken elkaar gedurende de afgelopen weken dagelijks en bij elk gesprek werd een beetje meer duidelijk hoe de vork in de steel zat. Aanvankelijk leken strubbels met zijn vriendje de aanleiding, maar al snel bleek dat die hiv-test om een andere reden was gedaan.

Kan ik nog kinderen maken?

Het is gebruikelijk in Cambodja dat aanstaande verloofden beiden een hiv-test doen en de de briefjes met de uitslagen uitwisselen. En dat was de werkelijke reden. Dat dit algemeen gebruik is, is niet zo vreemd in een land waar hiv ook onder hetero’s vaker voorkomt dan bij ons. “Kan ik nog kinderen maken?”, vroeg hij mij. Wat doe je dan als Westerse homo? Het was niet de eerste Cambodjaanse kennis die dreigde te zwichten onder de immense druk.

Sovann moet er aan geloven: huwelijksdwang

Ik schreef al eerder over huwelijksdwang in Cambodja. Een dwang die des te dwingender is voor homo’s en lesbische vrouwen. Zeker als ze eerst een jaar of tien flierefluitend hun eigenste zelf kunnen zijn. Eenmaal de dertig gepasseerd neemt met het jaar de druk om te trouwen toe. Traditie, armoede en eenzaamheid zijn hier de sleutelbegrippen. Het hoort nu eenmaal zo,  bij gebrek aan AOW organiseer je door middel van kinderen je eigen pensioen en niemand wil graag eenzaam oud worden. Dat laatste is echt een ding in Cambodja.

Ook bij Sovann nam de druk toe de laatste jaren. Je kan ‘nee zeggen’ een tijdje volhouden. Totdat moeder met een meisje aan komt zetten. Dan wordt de situatie nijpend.

Eerst moest ik zelf bij hem uit de kast komen.

Aangezien het me eerder ook niet gelukt was met Westerse moraal iemand te behoeden voor een heterohuwelijk, besloot ik het over een andere boeg te gooien. Maar eerst moest ik nog bij hem uit de kast komen. Hij zei: “Je kan onmogelijk begrijpen hoe ik me nu voel”. Het was werkelijk menens. Ik begreep hem wél, maar het kwartje viel niet. Hij ontkende nogmaals dat ik wist wat hij doormaakte, een teken dat hij echt niet wist dat ik ook hiv had. En toen zei ik het hem, want niets helpt beter dan uit eigen ervaring vertellen dat de wereld niet vergaat als je het hebt.

Terug naar zijn vraag. Alhoewel de Cambodjaanse gezondheidszorg niet bepaald de beste ter wereld is, had Sovann geluk dat hij als man de hiv-positieve was van het stel (daar ging ik vooralsnog even van uit). Op die manier kon hij –  eenmaal ondetecteerbaar – zijn vrouw op de natuurlijke manier zwanger maken en staat niets het krijgen van een hiv-negatief kindje in de weg. Maar ja, die uitslagen waren binnen en hij moest wat en worstelde hevig.

Ik adviseerde hem wat tijd te nemen, en desnoods een briefje te ‘kopen’ waarop een negatieve testuitslag stond. Alles is immers te koop in Cambodja. Maar eerst moest hij beter worden, andere bloeduitslagen afwachten, aan de pillen en dan kon hij altijd nog beslissen wat hij ging doen. Natuurlijk knaagde dit alles behoorlijk aan mijn geweten, maar in andere gevallen hielpen mijn preken ook niet, dus wat moest ik?

En geen seks meer met een man. Punt.

Ondertussen spraken we verder via Facebook en begon het bij Sovann steeds meer te knellen. Zo zei hij op een dag: “Maar als ik een mooie man zie, word ik gek. Kan ik dan geen seks meer hebben met een man?” Ik zag mijn kans schoon en probeerde een andere tactiek: “Als je met een vrouw trouwt en een kind wilt met haar, dan moet je zorgen dar zij gezond blijft. Dat betekent dus allereerst dat je zorgt dat je virus ondetecteerbaar is (aan de pillen!), dat je je op alle soa’s laat testen. En ten derde: geen seks meer met mannen. Punt.”

Tussen twee vuren

Aan alles merkte ik dat hij heen en weer geslingerd werd tussen zijn gevoelens voor mannen en druk om te trouwen. De keuzes waren helder, zo hield ik hem voor. Of je maakt je moeder gelukkig, maar jezelf en je aanstaande vrouw ongelukkig. Of je kiest voor je eigen geluk en je maakt je moeder ongelukkig. Tot twee keer kreeg ik een noodkreet: “Red me van hier, Ron!”, en de variant: “Alsjeblieft vind een man om met me te trouwen, dan kan ik weg”.

Mijn antwoord kon alleen maar zijn dat hij de enige was die zichzelf kon redden. Opnieuw hoorde ik de verzuchting dat het in Cambodja anders was, een andere cultuur. Natuurlijk is dat zo, maar ik hield hem voor dat dat hier nog niet zo lang geleden ook zo was. Zaken kunnen veranderen. Als het economisch beter gaat dan helpt dat een handje. En als mensen voor zichzelf kiezen en niet wegvluchten dan helpt dat nog meer.

Vorige week was er plotseling opluchting, zij het van tijdelijke aard. Deze zag ik overigens niet aankomen: zijn broer wilde met het meisje trouwen en zo was Sovann voor even van de druk verlost. Voor even, want zijn moeder is ondertussen weer op zoek naar een verloofde.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

aidsCambodjagayhivhomolhbtitrouwen