Boeddhisme: 100 dagen-ceremonie

Deel 2 van mijn verblijf in Kampong Cham: over het Boeddhisme en de 100 dagen-ceremonie na het overlijden van een dierbare.

(alle foto’s met toestemming van Sophea)

Bienvenue, het Frans leeft nog
(een beetje)

Mangez, il faut manger beacoup, c’est une journée jouyeuse

(Eet, eet veel, het is een feestelijke dag). Dat werd me maandag meermalen ingepeperd door de Franssprekende oom van Sophea.

Ik voelde me een beetje opgelaten dat ik werd uitgenodigd aanwezig te zijn bij zo een ceremonie. Net als bij de bruiloft eerder dit jaar (zie hier) kende ik het ‘onderwerp’ van de viering zelf niet. Maar eervol is het wel om door circa honderd mensen aangegaapt te worden alsof een marsmannetje op hun feestje verschijnt.

Nog één oudere heer sprak me aan met één zin:

Bienvenue à le Français

(Welkom aan de Fransman), en voor de rest moest ik het doen met Sophea en zijn oom. Maar aangezien beiden druk in de weer waren, keek ik vooral naar nieuwsgierige blikken en ruggen. De oom zou hoogstwaarschijnlijk ADHD gediagnostiseerd worden in Europa, maar hier was het vooral een druk, vrolijk, aanwezig mannetje.

Boeddhisme

Sophea was ook druk, want die kan niet stil blijven zitten en was al snel bezig met het rondbrengen van schalen soep en het afruimen van de tafels. Terwijl de rest mij op een enkele verlegen glimlach na negeerde, kon ik mooi rondkijken.

Hoe gaat het er aan toe na een overlijden? Wat ik ervan begreep zijn er drie belangrijke momenten na een overlijden. Na drie dagen, na 7 dagen en na 100 dagen. Ik heb het Sophea nog eens gevraagd en afhankelijk van geld en ver weg wonende familie wordt iemand al naar gelang de voorkeur van de persoon die overleden is gecremeerd of begraven. Voor de crematie zijn er allerlei boeddhistische voorschriften, maar begraven gaat ook niet zomaar.

Er worden Chinese boeddhistische geleerden aan huis geroepen die bepalen op welke plek en in welke positie de overledene begraven dient te worden. Khmer zijn zeer bijgelovig en een boom te dicht bij het graf kan al gevolgen hebben voor het geluk of gezondheid van de nabestaanden. De wortels zouden bijvoorbeeld de kist kunnen bereiken, de rest laat zich raden.

3 belangrijke momenten na overlijden

Wat er ook van zij, de eerste drie dagen zijn echte rouwdagen, er wordt veel gehuild. De overledene zelf – zo wil het verhaal – weet op dat moment nog niet echt wat er aan de hand is, blijft dicht bij huis en ziet het allemaal aan. Meestal nog goedgezind door zoveel belangstelling en weet niet echt wat er aan de hand is. Waarom al die mensen op bezoek komen bijvoorbeeld.

In de periode tot aan de zeven dagen vindt de overledene (eigenlijk: de geest van) de weg terug naar huis. Na zeven dagen voelt die aan het stoffelijk overschot, misschien laat een stukje huid los, en dan is hij of zij overtuigd van het onvermijdelijke, de dood. De overledene vindt dan de weg terug naar zijn of haar huis.

Wellicht wat warrig allemaal, maar er is een levendig geloof in de geestelijke wereld, bijgeloven en gebruiken. Als de familie genoeg geld heeft voor een ceremonie, wordt die na honderd dagen gehouden, maar dat kan ook later, na drie of vijf jaar. Die ceremonie is vooral bedoeld om de overledene de hemel in te wensen, c.q. te bidden. Ik begreep van de oom van Sophea dat ook gevierd werd dat iemand aangekomen is in de hemel. Maar beide versies kunnen door gebrekkig Engels, dan wel Frans ietwat verkeerd geïnterpreteerd zijn door mij.

De 100 dagen-ceremonie zelf

Dat is voornamelijk een eet- en drinkfestijn. Er wordt ter plekke in een tent soep bereid, die in pannen op tafel wordt gezet. Op tafel staan dan ook schalen met fruit en koekjes, en groenten en specerijen om aan de soep toe te voegen. En limoenen natuurlijk.

Alcohol is niet gebruikelijk, al was er een tafel waar witte wijn werd geserveerd, de rest deed het met mineraalwater en de lokale varianten van cola, sinas en 7up. En zoals in het begin al gezegd, werd ik veelvuldig aangespoord om veel te eten.

Zo’n tent zal in de stad opgesteld worden op straat, waarbij het verkeer wordt geblokkeerd. Op het platteland wordt die op een egaal stukje land neergezet. De tafels en stoelen zien er evenals de tent feestelijk en kleurrijk versierd uit. Maar één blik leert dat het plastic tafels en stoelen zijn met kleedjes opgepimpt. De gasten komen en gaan, onderwijl wordt de overledene afwisselend via een geluidsinstallatie van alle soorten goeds gewenst en door een monnik toegebeden.

Omdat er aan de ene kant slechts een paar huizen staan (niet eens zo armoedig op deze plek), en aan de andere kant een stukje bos met daarachter rijstvelden, trekt er een stoet aan landbouwers aan je voorbij. Zo zag ik een bescheiden kudde waterbuffels, door simpele motoren voortbewogen landbouwvoertuigen, maar ook door waterbuffels voortgetrokken karren. Mensen op fietsen, brommers, een paard en kar, enzovoorts. De brommers veelal volgeladen met oogst, je hebt geen idee hoeveel vracht en mensen er met één brommert vervoerd kan worden.

De afvalsoffendienst

Ondertussen op het feest: al het afval (uitgeknepen limoenen, schillen van het fruit, servetten, botjes, plastic afval en lege flessen) wordt onder het tafelkleed, of op enige afstand op de grond geflikkerd. Nou zou je denken dat dat een enorme bende moet geven. Nou dat is het ook.

Maar, de afvaldienst is ook in ruime mate aanwezig in de vorm van (schrik niet) kippen, kuikens, honden, een enkele kat (al zijn die zo schuw dat ze liever wachten totdat iedereen weg is) en niet helemaal tot mijn verbazing verdwenen naast af en toe een hond ook geregeld kleine kindertjes onder de tafel. Om flesjes te verzamelen. Die kindertjes zien eruit of ze rechtsreeks van zo’n schilderij met huilend zigeunerkind zijn weggelopen.

Hoe vreselijk hard dit ook overkomt (de rest van de gasten eet zonder blikken of blozen door of er niets aan de hand is), al het plastic afval is weg voor het feest is afgelopen. De etensresten zijn door de kippen en honden opgegeten en de rest vergaat in het warme en vochtige klimaat razendsnel.

100 dagenBoeddhaBoeddhismeCambodjafrançaisFranshonderd dagen-ceremonieKampong Chamuitvaart