Het woord nep-parlement valt wel eens in de Tweede Kamer, maar Cambodja heeft écht een nep-parlement. Over de escalerende situatie in Cambodja vlak voor de verkiezingen en het effect op lhbt-organisaties en wat het voor onze stichting (Untenu) betekent.
Wie weinig weet over de turbulente geschiedenis van Cambodja, leest zich best even in op Wikipedia. De blogvolgers hier zijn de afgelopen 8 jaar meegenomen in de ontwikkelingen.
Cambodja als nep-democratie
In naam is Cambodja een democratie, sinds onder auspiciën van de Verenigde Naties in 1993 voor het eerst democratische verkiezingen werden gehouden. De koning is net als bij ons ceremonieel staatshoofd, ondertekent ook wetten. Maar ook sinds 1993 heeft Hun Sen zich in het centrum van de macht genesteld. Met militaire eenheden achter de hand wist hij het tot co-premier te schoppen, waarna hij de winnaar van de verkiezingen vakkundig aan de kant schoof. Alle verkiezingen erna ‘won’ hij.
Bij de laatste verkiezingen in 2013 dreigde een verenigde oppositie er met de winst vandoor te gaan. Niet echt natuurlijk, want Hun Sen weet hoe hij verkiezingen moet winnen. Stelen is een beter woord. Maar toch, de toon was gezet. Maar de Cambodjanen putten hoop uit de uitslag en gingen de straat op. In bij vlagen feestelijke stemming werd het vrijheidspark bezet, er werd gezongen, er klonken toespraken, er werd geld ingezameld. Kortom er hing een sfeer van hoop.
Het geweer spreekt
Totdat op de laatste dag enkele straten verderop een aantal demonstranten werd doodgeschoten. Het regime vond het welletjes. In die menigte bevond ik me enkele dagen. Ik maakte foto’s, filmpjes, danste zelfs een keer mee. Ik interviewde een oppositionele prins, jawel. De mensen waren blij een bleekneus met een camera te zien want veel journalisten waren er niet. Ik weet niet of je meer van een volk kunt houden als op zulke momenten.
(verhaal gaat verder onder de foto’s)
Komende maand mogen de Cambodjanen weer naar de stembus. De oppositiepartij is inmiddels verboden, de leiders zitten óf al maanden zonder proces in het gevang, óf ze zijn onder dreiging van hetzelfde lot vrijwillig in ballingschap gegaan. Een populaire criticaster van Hun Sen én de oppositie is op klaarlichte dag doodgeschoten in de koffiehoek van een tankstation waar ik geregeld geld pinde. Van de echte dader ontbreekt elk spoor, het regime had al een stand in en een schijnproces klaarstaan. De onafhankelijke media zijn verboden, verkocht aan een aan het regime gelinkt bedrijf of kreeg een onmogelijk te betalen belastingnaheffing voor de kiezen.
Facebookpolitie
Facebook wordt inmiddels in de gaten gehouden. Dat hebben inmiddels aardig wat Cambodjanen ondervonden die zich op dat platform veilig waanden maar na ongezouten hun mening over Hun Sen geventileerd te hebben inmiddels ook achter de tralies belandden. Zelfs de Thaise junta liet criticasters oppakken en leverde hen uit aan het buurland.
Een wet op de majesteitsschennis is ingevoerd, naar Thais voorbeeld maar dan wat minder rigoureus qua strafmaat. Maar de toon is gezet. Niet dat Hun Sen de koning zo interessant vindt – in potentie is het koningshuis een bedreiging voor hem – maar de wet is een fijne stok achter de deur om al te openlijke kritiek op de overheid aan te pakken. De laatste maatregel is de invoering van een overheidsdienst die alle webcontent die in Cambodja wordt gepubliceerd moet filteren en controleren op staatsgevaarlijke inhoud.
Ondertussen doet de EU een dutje – of kijkt nog een aantal maanden de andere kant op. Er moet nog een onderzoek komen voordat het besluit valt de economische banden met Cambodja (die de status van bevoorrecht handelsland geniet) te herzien:
Everyone sees it but the EU needs to investigate Cambodia’s state of press freedom, human rights and democracy. Wow. #Cambodia #EU https://t.co/9eEYtVGzHR
— Ron van Zeeland (@ronvanzeeland) 8 juni 2018
Op twitter heb ik een aantal Europarlementsleden (waaronder Agnes Jongerius) aangesproken die lid zijn van de Delegatie voor de betrekkingen met de Zuidoost-Aziatische landen en de Associatie van Zuidoost-Aziatische staten (ASEAN). Maar voorlopig nog geen respons.
Sprookjes
Eerder liet Hun Sen al zien dat hij van sprookjes hield. Bij de crematie van koning-vader Sihanouk (ik was toen in Phnom Penh), probeerde hij zijn status op te krikken door de oven te saboteren. Het lukte noch koning Sihamoni, noch de monniken de oven te ontsteken en als een mirakel lukte het Hun Sen wel. Hij voelde de geest van Sihanouk in zich stromen oreerde hij. De laatste jaren verschijnen steeds meer standbeelden van een koning uit een ver verleden wiens beeltenis verrassend veel gelijkenis vertoont met het gezicht van Hun Sen.
En in mei, toen in een provincie enkele dorpsbewoners door de bliksem getroffen het leven lieten, liet hij weten dat het oppositieleden waren. Wee je lot als je slecht spreekt over Hun Sen: de bliksem zal je treffen en je verbrandt levend in je huis. Ik verzin dit allemaal niet, de man haalt zelf alles uit de kast om een mythische status te krijgen. Alles is geoorloofd om zijn macht te bestendigen dan wel goed te praten.
Ik geloof niet dat de Cambodjanen het nog geloven. We zullen zien of de oproep van de oppositieleider in ballingschap effect heeft en de mensen niet gaan stemmen. Dan heeft hij wel de oppositiepartij verboden, de leiders opgesloten en de pers gemuilkorfd, maar als meer dan de helft van de mensen niet gaat stemmen dan zal hij dat als een vernedering ervaren.
LHBTI’s in Cambodja
Ik schreef al eerder dat ik me steeds bewuster ben van wat ik zeg en schrijf. Zeker in het Engels op Facebook. Ik ga er gemakshalve nog maar van uit dat het Nederlands geen belangrijke taal is op het Ministerie van Informatie. Het heeft geen enkele zin om ons werk daar in de waagschaal te leggen door ferme uitspraken – hoe waar ook. Nu ben ik voor het regime een onbeduidend mannetje, maar ik zou de eerste buitenlander niet zijn die het land uitgezet wordt omdat de lokale bevolking al te mondig gemaakt wordt.
Onder deze omstandigheden vrezen nu ook de LHBTI-organisaties steeds meer voor hun positie. Tot nu toe bleven ze onder de radar. Homorechten mogen dan wel mensenrechten zijn, maar als zodanig wordt de aandacht die men vraagt voor gelijke rechten tot op heden niet gekoppeld aan de strijd die milieu-activisten, van huis en haard verjaagden door landonteigeningen en bijvoorbeeld oppositieleden en journalisten voeren. En toch, afgelopen maand kopte de Phnom Penh Post:
LGBTIQ groups fear setback
Lees hier het hele artikel. Ter gelegenheid van IDAHOT werd een beeld geschetst dat ook de LHBTI-organisaties in toenemende mate last ondervinden van het repressiever wordende klimaat in Cambodja. Ik vergat hierboven nog te vermelden dat nu ook de effecten merken van de Law on Associations and Non-Governmental Organisations. Deze wet is bedoeld om mensenrechtenorganisaties in toom te houden en werkt als een stok achter de deur voor het regime. De meeste mensenrechtenactivisten spreken al een tijdje met meel in de mond. Voor ze het weten hebben ze de toorn van Hun Sen gewekt en verordonneert hij een arrestatie én veroordeling tijdens een toespraak voor fabrieksarbeiders. De rechterlijke macht doet immers braaf wat hij zegt.
Omdat het zo’n vrolijk verhaal is, ga ik nog even verder.
Hiv & aids
Want organisaties die werkzaam zijn op het gebied van hiv/aids – in Cambodja immers ook onder hetero’s wijder verspreid – kampen met nog een ander probleem: terugtrekkende donoren. KHANA, een grote hiv-organisatie in Cambodja, heeft ondertussen al zoveel personeel moeten ontslaan dat ze inmiddels van een hele verdieping de huur is opgezegd.
Ook onze partnerorganisatie Bandanh Chaktomok is getroffen: alledrie de personeelsleden heeft men moeten ontslaan wegens het terugtrekken van de fondsen. Ik vermoed (kan het niet staven) dat één van de oorzaken is dat de regering Trump er op gebied van hiv, seksualiteit en vrouwengezondheid extreem conservatief beleid doorvoert. Het tijdperk Reagan lijkt wel terug: condooms, abortus: uit den boze. Propageer je het toch, dan geen geld meer. Maar de buitenlandse projecten leiden ook onder de enorme bezuiniging op het budget voor aidsbestrijding: De VS hebben miljoenen bezuinigd op aidsbestrijding wereldwijd.
Al met al geen positief beeld. En daar waar het afgelopen jaar onze partnerorganisatie – mét haar juist verworven personeel – een stijging van de verleende noodhulp had afgewikkeld, zakte het na het ontslag van het personeel heel snel in. En daarmee zakte bij Untenu de moed even in de schoenen.
Stichting Untenu
Dit voorjaar in Cambodja ondertekende ik namens Stichting Untenu twee extra overeenkomsten waardoor méér noodhulp verleend an worden, betaalde stages aangeboden worden én een scholing op te zetten. Maar door het ontslag van onder andere onze tussenpersoon staat Bandanh Chaktomok in de overlevingsstand, althans daar lijkt het wel op.
We zijn nu druk aan het onderzoeken of het financieel haalbaar is om in ieder geval een coördinator voor onze werkzaamheden aan te stellen zodat de noodhulp doorgaat en geschikte kandidaten aan de slag kunnen met een betaalde stage. Daarbij is een geluk bij een ongeluk dat arbeid relatief goedkoop is. Maar Untenu is klein en moet een gedegen afweging maken. Want we spreken hier niet over ongeschoolde arbeid. Maar niets doen is eigenlijk ook geen optie.
Cambodjademocratiedictatuurmensenrechtennep-parlementverkiezingen
Reageren?