Maar goed dat ik het boek in eerste druk niet heb gelezen (1989), want nu kwam ik pas achter dit prachtwerk bij de zeventiende, geheel herziene druk. Dus het jaar zonder volwaardige regering is meegenomen. Een echte blikopener, en ik dacht al het nodige van België te weten.
Maar het land waar Brabanders ook een verwantschap mee hebben zit door tal van oorzaken zo complex in elkaar. Alleen daarvoor is dit boek van Geert van Istendael een zegen. Maar er is meer. Het vertelt niet alleen de geschiedenis van de Lage Landen, de verschillende delen die er deel van uit maakten en de rol van oorlogen, (kerkelijke) instituties en andere machtsstructuren, de talen en dialecten. En het is bovenal goed geschreven. Scherp, met liefde voor de Nederlandse taal en niet te vergeten: ik moest er bij tijd en wijle onbedaarlijk om lachen. Een beetje gezond cynisme op zijn tijd mag ik wel.
Ik zal niet snel euforisch schrijven over een boek, maar dit past in het rijtje boeken dat ik met pijn en moeite terzijde legde omdat een mens nou eenmaal slapen moet op zijn tijd. De schrijver houdt – net als ik – van België, maar heeft ook wortels in Nederland. Hij schrijft met liefde over de verschillende landen en landsdelen om ze even later messcherp te fileren.
Brussel
Een onderwerp dat me al tijden fascineert is de tamelijk onverschillige houding van Nederland(ers) – en Brabanders in het bijzonder – ten opzichte van een cultureel zo verwant land en volk. Ik heb zoveel voor mij als Brabander herkenbare stukjes gelezen en steeds vroeg ik me af hoe het toch kwam dat wij zo vaak klagen over het Randstedelijke centralistische denken, terwijl dichterbij dan Amsterdam of Den Haag óók wortels van ons liggen: namelijk Antwerpen, Mechelen, Leuven, Brussel: allemaal Brabant.
De schrijver werkt gestaag toe naar een slotsom: blijft België bestaan? Zijn conclusie gaat verder dan België alleen, namelijk over uit-, danwel insluiten. Kunnen we samenleven of niet. Dit gaat ook over Europa, ik citeer de laatste alinea uit het boek:
Verdwijnt dit land (België), dan verdwijnt een permanent flikkerend waarschuwingssignaal uit Europa, een signaal dat ons meldt: kijk eens hoe moeizaam en breekbaar het samenleven tussen verschillende talen en culturen is. Hoe fascinerend. Hoe hartstochtelijk. Hoe moeilijk. Hoe ergerlijk.
Het signaal flikkert vervaarlijk. Ik heb in België veel gezien dat ik haat, veel dat ik liefheb. Veel begeerlijks, veel onvergeeflijks, maar zou ik wel kunnen leven in een Europa waaruit België werd weggebrand? Willen leven? Zou de westkust van Azië dan nog Europa mogen heten?
Europa zal Belgisch zijn of het zal niet zijn.
M.a.w. als het in België al niet lukt met de opgeklopte tegenstellingen om in federaal verband in één huis (staat) te wonen, waar moet het dan heen met Europa?
Ook de taalliefhebber komt ruimschoots aan zijn trekken met dit boek. Geert van Istendael neemt – hoe kan het ook anders in een land met drie officiële talen – uitgebreid de ruimte om de herkomst van de talen, de ontwikkeling en emancipatie van Vlaanderen en het Nederlands en de overheersende rol van het Frans te beschrijven. Dit alles is nodig (plus de eerder genoemde geschiedenis van het land, de rol van de kerk e.a.) om het België van nu te begrijpen.
Ik ben tegen dwang, maar zou bijna zeggen: verplichte kost voor iedereen die verder dan de Hollandse neus lang is wil kijken. Voor de Brabanders zéker een aanrader, het gaat tenslotte over familie.
Reageren?